Justinien Tribillon's "The Zone": de Parijse gordel doorkruisen

Wat is de Zone? "Een grenslijn, een tussenruimte die de buitengrenzen van Parijs scheidt van de binnengrenzen van de voorsteden, en een brute afbakening creëert tussen 'binnen' en 'buiten', 'wij' en 'zij', Parijs en de Ander", schrijft Justinien Tribillon, stedenbouwkundig onderzoeker en docent aan de Arts Déco School. Rondom de Zone kristalliseerde zich de tegenstelling tussen de hoofdstad en haar voorsteden, tussen de Lichtstad en haar omgeving, die oploste in het grijs. Het bestaan ervan heeft decennialange stedenbouwkundige projecten doen ontstaan, bronnen van verdeeldheid. Het is fascinerend om te zien hoe de politiek die een ruimte creëert, vervolgens het gebruik en de representaties ervan bepaalt, ten goede of ten kwade.

In het begin was er Thiers en zijn wens om Parijs te beschermen met vestingwerken van 400 meter breed en 34 kilometer lang. Tussen de jaren 1840 en de jaren 1920 werd de hoofdstad omringd door een wal, die in 1870 nutteloos bleek en door het Vichy-regime vrijwel volledig werd verwoest. De bescherming maakte plaats voor het verkeer en de ringweg werd in 1973 geopend. Justinien Tribillon, auteur van een proefschrift over de ringweg, koos ervoor om dit verhaal te vertellen in zoveel ringen als er aanlopen zijn. De eerste, de zwarte band, komt overeen met een bekende verbeelding, die van de marges en haar "zonards" die de socioloog Jérôme Beauchez beschreef in Les Sauvages de la civilisation (Amsterdamse edities, 2022), een wereld bevolkt door voddenrapers, arbeiders en kunstenaars (de Puces houden deze marges vandaag de dag in stand), en vereeuwigd door Eugène Atget . Dit waren de bevolkingsgroepen die door de stad waren verstoten en "gezuiverd", verdreven door Haussmann, door hygiëne en racisme, en die hun toevlucht hadden gevonden op deze strook land.

De stedenbouwkundige onderzoeker ziet ook andere dominante thema's die de Zone definiëren: de "groene gordel" of boomaanplant en groene ruimteprojecten die "voornamelijk hebben gediend als middel voor stedelijke segregatie, Parijs van de buitenwijken hebben gescheiden en de ondergeschikte bevolkingsgroepen hebben uitgesloten: suburbanen, immigranten, arbeiders, Roma, Joden, enz." Ook Anne Hidalgo toont in 2022 de ambitie om van de ringweg "een nieuwe groene gordel" te maken. De "roze gordel" verwijst naar die van de sociale woningbouw, en de "rode gordel" naar die van de communistische gemeenten rond Parijs (er waren er 126 in de jaren 70), "twee proletarische cordons die een burgerlijk Parijs omsingelen." En dan is er ook nog de asfaltgordel van de ringweg en de betonnen gordel van de woningbouwprojecten. Elke gordel versterkt het antagonisme. De Zone, een alternatieve geschiedenis van Parijs, laat zo zien hoe het centrum de "Ander" naar de periferie heeft geduwd, in een strategie van uitsluiting en controle.